აუტიზმი და ინტელექტი

გამოჩენილ ადამიანებს, თითქმის ყველა ცნობილ მეცნიერსა და ხელოვნების მოღვაწეს, მათ შორის - ჩარლზ დარვინს, ბლეზ პასკალს, ალბერტ აინშტაინს, ჰანს ქრისტიან ანდერსენს, ამა თუ იმ ფორმის ფსიქოემოციური აშლილობა ჰქონდა. სპეციალისტები მიიჩნევენ, რომ მათ საქციელს აშკარად ეტყობოდა აუტიზმის ნიშნები. თუმცა ამას მათ გონებრივ შესაძლებლობებზე არ უმოქმედია. აუტიზმი სულაც არ გახლავთ გონებრივი ჩამორჩენილობა ან არასრულფასოვნება. აუტისტს შესაძლოა გაცილებით მაღალი ინტელექტი ჰქონდეს, ვიდრე საშუალოსტატისტიკურ ინდივიდს. ადამიანები, რომელთაც აუტიზმი აქვთ, არცთუ იშვიათად ამა თუ იმ სფეროში განსაკუთრებულ უნარებს ავლენენ. ყველაზე ხშირად ეს მათ ფენომენალურ მეხსიერებას უკავშირდება. ასეთი ადამიანები ბავშვობიდანვე გამოირჩევიან განსაკუთრებული მგრძნობიარობით, რაც მათ დიდ დისკომფორტს უქმნის, ამიტომ ისინი გაურბიან საზოგადოებას - სხვა ადამიანებთან ურთიერთობა მათთვის მიუღებელია აშკარა გარეგანი გამღიზიანებლების არსებობის გამო, ისეთებისა, როგორებიც არის, მაგალითად, ბგერები, ხმაური და სუნი. გარე სამყაროსგან იზოლირების სურვილი ასეთ ადამიანს, ინტელექტუალური ცოდნის მიუხედავად, საკმაოდ უმწეოს, დაუცველსა და არაადეკვატურს ხდის. ცნობილია ადამიანი, რომელმაც მიაღწია უდიდეს პროფესიულ წარმატებას, იცოდა 9 უცხო ენა, მაგრამ ვერ ისწავლა მობილური ტელეფონით სარგებლობა, ამასთან, მუდმივად ტანჯავდა სუნი, რომელსაც მის გარდა ვერავინ გრძნობდა. გენიოსი აუტისტის ტიპური მაგალითია 57 წლის კიმ პიკი, ბარი ლევინსონის ცნობილი ფილმის "წვიმის კაცის" პროტოტიპი. მას დამოუკიდებლად არ შეეძლო ელემენტარული საყოფაცხოვრებო ქმედებების შესრულება - ჩაცმა, სინათლის ანთება ან ჩაქრობა, სამაგიეროდ, 15 სხვადასხვა სფეროში, მათ შორის - ისტორიაში, გეოგრაფიაში, ლიტერატურაში, მუსიკაში, მათემატიკაში, სპორტში, განსაცვიფრებელ ცოდნას ამჟღავნებდა.  ორმაგი სტიგმასამწუხაროდ, აუტისტი ბავშვები ჩვენში ორმაგ სტიგმას აწყდებიან. მათ იგნორირებას უწევენ როგორც, ერთი მხრივ, "უნარშეზღუდულებს", მეორე მხრივ კი გონებრივად ჩამორჩენილებს, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც მათ კარგად არ აქვთ განვითარებული მეტყველება, რაც ასე ხშირია აუტისტებში. აუტისტები ხშირად იგნორირებას უწევენ მათ ირგვლივ არსებულ ზოგად სურათს, რამდენადაც მათ ყურადღებას სურათის დეტალები უფრო იპყრობს. საზოგადოდ, გამეფებული აზრი იმის თაობაზე, რომ აუტისტებს არ შესწევთ აბსტრაქტული აზროვნების უნარი, ინტეგრაცია და უმაღლესი დონის სხვა სახის აზროვნება, რა გასაოცარიც უნდა იყოს, არც ერთი სამეცნიერო კვლევით არ შემოწმებულა. სწორედ ამის გაკეთება განიზრახეს კანადელმა მეცნიერებმა და აუტისტ ბავშვთა ინტელექტი ორი სხვადასხვა ფსიქოლოგიური ტესტის საშუალებით გადაამოწმეს. ეს სკოლებში ხშირად გამოყენებული, ერთმანეთისგან შინაარსობრივ-თვისობრივი თვალსაზრისით რადიკალურად განსხვავებული ტესტებია. პირველი ე.წ. ამ ტესტის წარმატებული შესრულებისთვის აუცილებელია კარგი მეხსიერება, ყურადღების კონცენტრაცია და სხვა უნარ-ჩვევები, ტესტირების შედეგების შემოწმებისას ყოველ მესამე ბავშვს ინტელექტის უმაღლესი მაჩვენებელი აღმოაჩნდა. აუტისტ ბავშვებს თავისებური ტიპის ინტელექტი აქვთ, განსხვავებული ბუნებისა; მათ ახასიათებთ განსაცვიფრებელი უნარ-ჩვევები, შეუძლიათ გამოიყენონ უნიკალური კოგნიტური გზები პრობლემების გადაჭრისას; მათი ინტელექტი მოიცავს ავტომატურ დამახსოვრებას და აღქმას, აქვთ საკმაოდ რთული, მათთვის დამახასიათებელი განსჯის უნარი. შედეგებმა ყველა გააკვირვა, გარდა ექსპერიმენტის მონაწილე ერთი მეცნიერისა. ეს ქალბატონი მიშელ დიუსონი გახლდათ, რომელიც ბავშვობაში თავად იყო აუტისტი. WISC ტესტია, რომელიც უპირატესად ენის ცოდნაზეა დაფუძნებული, ამიტომ ფსიქოლოგები მას ეჭვით შეხვდნენ, მეორეს, რავენის პროგრესულ მატრიცას კი აუტისტ ბავშვთა ინტელექტის შემოწმება ანდეს. ეს მოძრავი ინტელექტის აღმოსაჩენი ძირითადი ტესტია. მისი საშუალებით ადგენენ ბავშვის უნარს, განსაზღვროს წესები, დაადგინოს მიზანი და მოახდინოს მისი რეალიზება, გადაჭრას აბსტრაქტული ამოცანები. ტესტის დავალებები რთული ვიზუალური სქემებისგან შედგება, რომლებსაც ზოგადი კანონზომიერება აერთიანებს. მათ ერთი სქემა აკლიათ. ბავშვმაც სწორედ ის ერთი უნდა აირჩიოს, რომელიც ლოგიკურად შეესაბამება სქემათა არსებულ თანამიმდევრობას. WISC ტესტისგან განსხვავებით, იგი არ უკავშირდება მეტყველების უნარს. ამით აუტისტ ბავშვებს საშუალება მიეცათ, გამოევლინათ თავიანთი ჭეშმარიტი ინტელექტი ენობრივი დეფიციტის გვერდის ავლით.  

ფსიქოლოგიური ტესტი–თუ გინდა შენი ფსიქოლოგიური ასაკი გაიგო!

არა აქვს მნიშვნელობა რამდენი წლის ხარ, 20-ის თუ 50-ის.ეს მხოლოდ ზრდის ქრონოლოგიური ეტაპებია.ერთადერთი რასაც ეს წლები მეტყველებენ ის არის, რამდენჯერ დატრიალდით დედამიწასთან ერთად მზის გარშემო. ცნობილი ამერიკელი ფსიქოლოგი კარლ როჯერსი, რომელმაც ხანგრძლივი და დატვირთული ცხოვრებით იცხოვრა, მოგვითხრობს:"ბავშვობაში ძალიან სუსტი და ავადმყოფი ბავშვი ვიყავი და ერთხელ მამას წამოცდა კიდეც, რომ მე ახალგაზრდადავიღუპებოდი.პირდაპირი გაგებით ის ცდებოდა, მე ხომ უკვე 75 წლისა ვარ.მაგრამ სხვაკუთხით თუ განვიხილავთ ამ ნათქვამს, მე თავს ძალიან ახალგაზრდულად ვგრძნობ და მწამს რომ არასდროს არ მოვხუცდები".მართლაც ბევრი ფსიქოლოგი ამტკიცებს, რომ სიბერე მაშინ მოდის, როცა ეს თავად თქვენ გინდათ.არც ციფრებს არა აქვს მნიშვნელობა, 20-ის ხარ თუ 50-ის.წლოვანების გამომხატველი ციფრები მხოლოდ პირობითია.უფრო მნიშვნელოვანი ისაა თუ როგორ არისერთმანეთთან დაკავშირებული თქვენი ბიოლოგიური და ფსიქოლოგიური ასაკი.ბიოლოგიური ასაკი გვიჩვენებს, თუ როგორ მდგომარეობაშია თქვენი ორგანიზმი, ფსიქოლოგიური კიგანსაზღვრავს, როგორ გრძნობთ თავს ამ მომენტში.და მხოლოდ თქვენი ასაკი პირადობის მოწმობაში იძულებულს გხდით, მკაცრად შეხედოთ სამყაროს, შეაფასოთ განვლილი წლები და დასახოთ მომავლის გეგმები.ადამიანების მეოთხედის ბიოლოგიური ასაკი ემთხვევა ფსიქოლოგიურ ასაკს.ეს თანხვედრა ადვილად შეგვიძლია შევცვალოთ ჩვენვე თუკი ამას ვეცდებით.მიუხედავად იმისა რამდენი წლის ხართ, უპასუხეთ ქვემოთ მოყვანილ ტესტს დამიხვდებით თქვენს შემთხვევაში რა მდგომარეობაა.დაუწერეთ თქვენს თავს 4 ქულა, თუ სრულიად ეთანხმებით ამ პუნქტს.3 ქულა დაიწერეთ–თუ ნაწილობრივ ეთანხმებით.2 ქულა–თუ არ ხართ თანახმა.1 ქულა–თუ სასტიკად უარყოფთ ამას.დავიწყოთ ტესტი:1.ჩემი აზრით კარგი იუმორის გრძნობა მაქვს.2.ძალიან კარგი ინტუიციის გრძნობა მაქვს და შემიძლია მიხვდე რა აქვთ სხვებს მხედველობაში.3.იმედი მაქვს მომავალში ბევრი სასიამოვნო ფაქტი მოხდება ჩემს ცხოვრებაში.4.ჩემი აზრით ადამიანებს სიამოვნებთ ჩემთან ურთიერთობა.5.ადამიანი შემიძლია მივიჩნიო სიმპატირად, მიუხედავად იმისა თუ ის მე არ მგავს და არც ჩემს შეხედულებებს არ იზიარებს.6.მე მიყვარს ბავშვები.7.მე მიყვარს სხვადასხვა ამოცანების გადაწყვეტა და ამოხსნა.8.როცა ცუდ საქმეს შევებმები, ვცდილობ ის სასიკეთოდ შემოვაბრუნო.9.მე მაინტერესებს სხვადასხვა მნოლენის მიზეზები.10.სამუშაოსთან ერთად დაკავებული ვარ სხვადასხვა გასართობითაც.11.მიყვარს გარდატეხა ცხოვრებაში და ვცდილობ ეს უკეთესობისკენგანვახორციელო.12.ჩემი სამუშაო სარგებლობას მოუტანს ადამიანებს.13.მე მიყვარს ხანდახან ოცნებაც.14.საყვარელი მუსიკა მიმაღლებს განწყობას.15.მე ინტერესით ვხვდები ახალ იდეებს.16.როგორც წესი, მე ფარხმალს არ ვყრი როდესაც წინააღმდეგობას ვაწყდები ცხოვრებაში.17.მე მზად ვარ გულღიათ გავიცინო კარგ ხუმრობაზე.18.მე მყავს თუნდაც ერთი ახლობელი ადამიანი, რომელსაც შემიძლია გავუმხილო ყველა ჩემი საიდუმლო.19.მე ვღებულობ სიამოვნებას ფიზიკური აქტიურობისგან.20.მე მომწონს ახალ ადამიანებთან შეხვედრა.21.მე მინდა კიდევ შევისწავლო ისეთი რამ, რაც ჯერ კიდევ არ ვიცი.22.მე მინდა მომხიბვლელად გამოვიყურებოდე და მე მგონი ეს კარგად გამომდის.23.მე არ მივცემ უფლებას, წვრილმან უთანხმოებებს წყენა მომანიჭოს.24.მე მომწონს დრო, რომელშიც მე ვცხოვრობ 25.ვფიქრობ კიდევ ერთხელ მომეცემა შემთხვევა ჩემი უნარის წარმოჩენის.ახლა კი დაითვალეთ ქულები და ნახეთ ტესტის შედეგები:თუ თქვენ მოაგროვეთ 75 ქულაზე მეტი...თქვენ მიუხედავათ თქვენი ასაკისა, აღსავსე ხართ სიცოცხლის უნარით და თქვენ თავში სრულიად დარწმუნებულინ ხართ.თქვენ კომუნიკაბელური, ოპტიმისტი და კეთილის მოსურნე ადამიანი ხართ.დარწმუნებული იყავით, თქვენთან სიბერე ძალიან შორსაა.50–75 ქულა...სიმწიფის გზაზე თქვენ იძულებული იყავით შეგეწირათ თქვენი ახალგაზრდული ზოგიერთი ღირსება.მუდმივმა შფოთვამ და სტრესებმა შეასუსტეს სიხარულის უნარი, მაგრამ ისწავლეთ სერიოზულობა და პასუხისმგებლობა.თქვენ"საშუალო"ზრდასრული ხართ, პრობლემებით ნაკლებად დატვირთული, მაგრამ ცოტა ოპტიმიზმი და გამბედაობა არგაწყენდათ.50 ქულაზე ნაკლები...თქვენ მსგავს ადამიანებზე ამბობენ, რომ ქვეყანაზე ბევრი რამ უნახავთ და იციან ყველაფრის ფასი.მაგრამ ცოტა ადრე ხომ არაა ამ ასაკის დადგომა?ჯერ კიდევ ბევრი რამ შეიძლება განიცადოთ, ნახოთ და ისწავლოთ ცხოვრებაში!